AI act, DigiComEdu en doorlopende leerlijn Primair onderwijs en Voortgezet onderwijs
Wie AI gebruikt, moet begrijpen hoe het werkt – van algoritmen tot machine learning. De AI-verordening beschrijft duidelijke verplichtingen voor aanbieders en gebruikers van AI-systemen. Begrip van AI-technologie is de eerste stap in het herkennen van risico’s. Dit sluit aan bij Stap 2 van de AI Act: "Is ons systeem AI?". In het funderend onderwijs sluit dit aan bij computational thinking en ICT-basisvaardigheden. Binnen het DigCompEdu-raamwerk hoort dit bij ‘Digitaal onderwijzen en leren’.
AI werkt via software, data, instellingen en online platforms. Digitale vaardigheden zijn cruciaal om verantwoord gebruik te maken van AI. De AI-verordening stelt eisen aan gebruiksverantwoordelijken, zoals veilige configuratie, datagebruik en toezicht. Dit sluit aan bij Stap 4 van de AI Act: "Verplichtingen". Dit onderdeel past binnen ICT-basisvaardigheden in het po/vo en bij het DigCompEdu-domein ‘Digitale middelen gebruiken’.
Generatieve AI zoals ChatGPT of DALL·E wordt breed toegepast in beroepen. Studenten leren hoe ze deze AI verantwoord en passend inzetten binnen hun vakgebied. De AI Act stelt transparantieverplichtingen voor generatieve AI: gebruikers moeten weten dat de output kunstmatig is. Dit staat in Artikel 52 van de AI Act. Dit thema sluit aan bij mediawijsheid in het funderend onderwijs en bij ‘Leren faciliteren’ in DigCompEdu.
AI roept vragen op over privacy, controle en mensenrechten. Studenten leren risico’s herkennen, de wet toepassen (zoals AVG of de AI Act) en nadenken over maatschappelijke gevolgen. De AI Act verbiedt toepassingen zoals social scoring en ongerichte gezichtsherkenning, en eist risicobeheersing bij hoog-risico AI. Dit sluit aan bij Stap 1 en 4 van de AI Act. In het funderend onderwijs gaat het hier om mediawijsheid en informatievaardigheden. In DigCompEdu valt dit onder ‘Empoweren van lerenden’.
AI-output lijkt vaak geloofwaardig, maar kan fouten, bias of misinformatie bevatten. Kritisch denken is nodig om menselijk toezicht te kunnen uitoefenen – een vereiste binnen hoog-risico AI volgens Artikel 14 van de AI Act. Dit sluit aan bij informatievaardigheden in het po/vo en bij ‘Evalueren en reflecteren’ in DigCompEdu.
AI kan creatieve processen ondersteunen. Studenten leren AI gebruiken bij brainstorms, ontwerpen of contentproductie. Bij krachtige modellen gelden extra eisen vanuit de AI Act, zoals risicoanalyse en documentatieplicht (Artikel 55). Dit thema raakt aan computational thinking in het funderend onderwijs en hoort bij ‘Digitale inhoud creëren’ in DigCompEdu.
AI vereist strategie. Studenten en docenten leren hoe je beleid ontwikkelt en uitvoert binnen onderwijsinstellingen. Volgens de AI Act moeten organisaties systemen voor risicomanagement, kwaliteitscontrole en monitoring opzetten. Dit geldt met name voor overheden en instellingen die hoog-risico AI inzetten. Dit thema past binnen mediawijsheid en kritisch burgerschap in het funderend onderwijs, en bij ‘Professioneel handelen’ in DigCompEdu.
De thema’s van deze website bouwen voort op het curriculum van het primair en voortgezet onderwijs, waarin digitale geletterdheid vier onderdelen kent: ICT-basisvaardigheden, informatievaardigheden, mediawijsheid en computational thinking. In het hbo worden deze vaardigheden verdiept en toegepast in beroepsgerichte situaties.
Voorbeelden van doorlopende leerlijn:
Begrip van AI bouwt voort op computational thinking.
Digitale vaardigheden sluiten aan op ICT-basisvaardigheden.
Kritisch denken over AI sluit aan bij informatievaardigheden.
Visie en beleid rond AI bouwen voort op mediawijsheid en burgerschap.
De zeven thema’s sluiten aan op alle zes onderdelen van het Europese DigCompEdu-framework:
Professioneel handelen – Visie en beleid
Digitale middelen – Digitale vaardigheden
Digitaal onderwijzen en leren – AI in het vak
Leren ondersteunen – Prompting, begeleiding
Evalueren van leren – Kritische beoordeling
Empoweren van lerenden – Ethiek, privacy, AI-impact
Meer over DigCompEdu: https://joint-research-centre.ec.europa.eu/digcompedu_en
De AI-verordening (AI Act) van de Europese Unie verplicht gebruikers, ontwikkelaars en instellingen tot verantwoord gebruik van AI. Onderwijs is daarin expliciet benoemd als ‘hoog-risico toepassing’. Studenten, docenten en onderwijsinstellingen moeten dus kunnen:
Herkennen of een systeem onder de AI-wet valt
Inschatten of een toepassing verboden of hoog-risico is
Handelen volgens de verplichtingen van de AI Act
Transparant omgaan met generatieve AI
Beleid en toezicht organiseren rond AI in het onderwijs
Deze website helpt je om die competenties op te bouwen, in lijn met de wetgeving die vanaf 2025–2026 stapsgewijs van kracht wordt in heel Europa.
European Commission. (2024). Artificial Intelligence Act. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:32024R1689
European Commission. (2017). DigCompEdu: The Digital Competence Framework for Educators. https://joint-research-centre.ec.europa.eu/digcompedu_en
Curriculum.nu. (2019). Digitale geletterdheid: voorstellen voor een nieuw leergebied. https://curriculum.nu/leergebieden/digitale-geletterdheid/
Rijksoverheid. (2024). Gids AI-verordening - AI ACT Europa. https://www.ondernemersplein.nl/AIA