Ontwikkelen van digitale vaardigheden en AI – De deelnemer kan relevante digitale vaardigheden inzetten om effectief met AI-systemen te werken.
Prompting – De deelnemer kan doelgerichte prompts formuleren om bruikbare output van generatieve AI te verkrijgen.
Informatievaardigheden en AI – De deelnemer kan AI inzetten om informatie te zoeken, beoordelen en verwerken.
Digitale geletterdheid is een basisvoorwaarde geworden om mee te kunnen doen in het hoger beroepsonderwijs en het werkveld. In deze snel digitaliserende wereld spelen toepassingen van kunstmatige intelligentie (AI) een steeds grotere rol. Van tekstgeneratie tot beeldanalyse, van slimme zoekopdrachten tot automatische besluitvorming — AI beïnvloedt hoe we werken, leren en communiceren. Daarom is het voor toekomstige professionals essentieel om niet alleen bekend te zijn met AI, maar ook vaardig in het effectief en verantwoord gebruiken ervan.
Hoofddoel van deze module:
De deelnemer kan relevante digitale vaardigheden inzetten om effectief en verantwoord met AI-systemen te werken binnen beroepsgerichte contexten.
In deze module ontwikkel je als deelnemer twee sleutelvaardigheden die nodig zijn om AI op een bewuste en doelgerichte manier te gebruiken:
Prompting: De deelnemer kan doelgerichte prompts formuleren om bruikbare output van generatieve AI te verkrijgen.
Informatievaardigheden en AI: De deelnemer kan AI inzetten om informatie te zoeken, beoordelen en verwerken.
Deze vaardigheden hangen direct samen met de eisen uit de AI-verordening van de Europese Unie (AI Act), waarin aandacht wordt gevraagd voor transparantie, controle en verantwoorde inzet van AI. Door deze vaardigheden te ontwikkelen leer je niet alleen effectiever gebruik te maken van AI-tools, maar ook om kritisch te blijven over de kwaliteit en betrouwbaarheid van AI-output.
Deze module sluit aan bij het ‘kan toepassen’-niveau uit het model van Miller, passend bij het hoger beroepsonderwijs. Je leert vaardigheden die je direct kunt inzetten in praktijkopdrachten, stages en latere beroepssituaties. Zo draagt deze module bij aan een toekomstbestendige beroepshouding waarin digitale geletterdheid en kritisch AI-gebruik vanzelfsprekend zijn.
Generatieve AI-systemen, zoals chatbots en beeldgeneratoren, reageren op invoer van de gebruiker. Die invoer noemen we een prompt. Hoe beter en doelgerichter de prompt, hoe bruikbaarder de output. Het formuleren van effectieve prompts is daarom een essentiële vaardigheid in het gebruik van AI binnen het hoger onderwijs en het werkveld.
Leerdoel: De deelnemer kan doelgerichte prompts formuleren om bruikbare output van generatieve AI te verkrijgen.
Prompting vraagt om kritisch denken, duidelijk taalgebruik en een goed begrip van wat het AI-systeem kan en mag. Zeker met het oog op de AI-verordening is het belangrijk dat deelnemers zich bewust zijn van de manier waarop ze AI aansturen en interpreteren.
Een prompt is een opdracht of vraag die je invoert in een generatieve AI-toepassing. Voorbeelden zijn:
Een instructie zoals: "Schrijf een samenvatting van dit artikel in vijf zinnen."
Een rolgebonden verzoek zoals: "Gedraag je als recruiter en stel vijf vragen aan een sollicitant."
Een creatieve opdracht zoals: "Genereer een afbeelding van een duurzame stad in 2050."
Een goede prompt:
is concreet en duidelijk;
geeft context of een rol mee;
bevat gewenste toon, lengte of vorm;
sluit aan bij het doel (informatie, advies, creatie, analyse).
Slechte prompts leiden tot vage of onbruikbare antwoorden. Bijvoorbeeld: "Wat weet je over dit onderwerp?" is veel minder effectief dan: "Leg in begrijpelijke taal uit wat de gevolgen zijn van de AI-verordening voor scholen."
Waarom is dit belangrijk?
Een duidelijke prompt draagt bij aan verantwoorde inzet van AI. Je voorkomt verkeerde interpretatie en minimaliseert het risico op desinformatie of bias. De AI-verordening vraagt om transparantie en menselijk toezicht — goede prompting draagt daar direct aan bij.
Tips voor effectieve prompting:
Begin klein en bouw op: test eerst met simpele prompts.
Experimenteer met verschillende formuleringen.
Reflecteer: vergelijk de output met je verwachting en pas je prompt aan.
Gebruik formats: bijvoorbeeld “Je bent [rol], geef een [outputtype] over [onderwerp] voor [doelgroep].”
Oefenvraag:
"Je wilt van een AI-chatbot een uitleg krijgen over de risico’s van AI in de gezondheidszorg, geschikt voor tweedejaarsstudenten verpleegkunde. Welke prompt gebruik je?"
Casus: Toegepaste psychologie – Intakeformulier
Lisa studeert toegepaste psychologie. Ze wil een AI-systeem gebruiken om een eerste concept te maken van een intakeformulier voor cliënten. Ze typt in:
"Maak een intakeformulier."
De chatbot geeft een lijst met willekeurige vragen. Lisa past haar prompt aan:
"Je bent een psycholoog die werkt met jongeren van 14-18 jaar. Maak een intakeformulier dat geschikt is voor een eerste gesprek waarin vertrouwen en veiligheid centraal staan. Gebruik duidelijke en open vragen."
De output is nu veel beter bruikbaar. Lisa gebruikt deze versie als basis voor haar eigen werk en voegt handmatig ethische toelichtingen toe.
Prompt: Een invoer die je geeft aan een AI-systeem om een specifieke output te krijgen.
Generatieve AI: Een vorm van AI die nieuwe inhoud kan maken, zoals tekst, beeld of geluid.
Contextgericht prompting: Het geven van een duidelijke situatie of rol in je prompt om gerichte output te krijgen.
European Commission. (2024). AI-verordening (AI Act). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:32024R1689
Future of Life Institute. (2023). How to Prompt AI for Better Results. https://futureoflife.org/
Rijksoverheid. (2024). Gids AI-verordening. https://ondernemersplein.kvk.nl/aia
AI kan helpen bij het zoeken, analyseren en verwerken van informatie. Maar AI is géén neutrale zoekmachine. De manier waarop AI informatie presenteert, is afhankelijk van de gegevens waarop het systeem getraind is, en hoe jij het aanstuurt. Daarom is het belangrijk dat je leert om AI bewust, kritisch en doelgericht in te zetten bij het omgaan met informatie.
Leerdoel: De deelnemer kan AI inzetten om informatie te zoeken, beoordelen en verwerken.
De AI-verordening benadrukt het belang van transparantie en controle, juist als het gaat om informatie die mensen gebruiken om keuzes te maken. AI mag nooit een black box zijn. Je moet weten waar de informatie vandaan komt en hoe je de betrouwbaarheid kunt inschatten.
Generatieve AI-systemen zoals ChatGPT of Gemini kunnen razendsnel samenvattingen, overzichten of antwoorden geven. Maar deze informatie is niet altijd correct of volledig. Soms zijn de bronnen onduidelijk of fictief. Informatievaardigheid met AI betekent dat je:
weet wanneer je AI als hulpmiddel kunt gebruiken;
controleert waar informatie vandaan komt;
kritisch blijft op wat AI presenteert;
AI gebruikt om complexe informatie begrijpelijk te maken, zonder die kritiek los te laten.
Voorbeeld:
Een student verpleegkunde gebruikt AI om te zoeken naar symptomen van een zeldzame aandoening. De AI geeft een plausibel antwoord, maar zonder bronvermelding. De student controleert de informatie in wetenschappelijke databases voordat ze het opneemt in haar verslag.
Je kunt AI ook vragen om informatie te analyseren of te beoordelen:
"Wat zijn sterke en zwakke punten van dit betoog?"
"Vergelijk de standpunten in deze twee artikelen."
"Geef een samenvatting in eenvoudige taal."
Maar ook dan geldt: AI reflecteert op basis van patronen, niet op basis van kritisch denken. De gebruiker blijft verantwoordelijk voor de interpretatie en beoordeling.
Belangrijke vragen:
Waarop is de analyse gebaseerd?
Kan ik de gebruikte bronnen controleren?
Welke perspectieven blijven buiten beeld?
AI kan helpen bij het structureren en samenvatten van informatie, of bij het herschrijven van teksten voor een andere doelgroep. Bijvoorbeeld:
Een AI-samenvatting maken van meerdere bronnen.
Een juridische tekst herschrijven in begrijpelijke taal.
Een overzicht maken van de argumenten in een debat.
Belangrijk is dat je niet blind overneemt wat AI zegt. Check de feiten en herformuleer met eigen woorden. Je kunt AI dus gebruiken als startpunt, maar nooit als eindproduct zonder kritische reflectie.
Casus: Student Sociaal Werk – Onderzoek naar jongeren en schulden
Sara doet onderzoek naar schuldenproblematiek bij jongeren. Ze gebruikt een AI-chatbot om literatuur te vinden over dit onderwerp. Haar prompt:
"Zoek vijf recente wetenschappelijke bronnen over schuldenproblematiek bij jongeren in Nederland."
De AI geeft titels en auteurs, maar sommige blijken niet te bestaan. Sara past haar aanpak aan:
Ze gebruikt AI om relevante zoektermen te vinden en gaat daarna zelf op zoek in een wetenschappelijke database (zoals PubMed of HBO-Kennisbank). De AI helpt dus bij het voorbereiden van het zoekproces, maar de validatie doet ze zelf.
Informatievaardigheid: Het vermogen om informatie te vinden, beoordelen, gebruiken en verwerken.
Bronverificatie: Het nagaan of een bron echt, betrouwbaar en relevant is.
Generatieve AI: AI die nieuwe inhoud kan maken op basis van grote hoeveelheden data.
European Commission. (2024). AI-verordening (AI Act). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:32024R1689
Kennisnet. (2023). Informatievaardigheden en AI. https://www.kennisnet.nl
Netwerk Mediawijsheid. (2023). Slim met AI. https://www.mediawijsheid.nl/ai
Deze toets meet in hoeverre de deelnemer in staat is om effectief en verantwoord gebruik te maken van generatieve AI binnen een beroepsgerichte context. De vragen toetsen kennis en inzicht in het formuleren van duidelijke prompts, het kritisch omgaan met AI-output, en het toepassen van informatievaardigheden bij AI-gebruik. De toets is bedoeld als afsluiting van het leeronderdeel Ontwikkelen van digitale vaardigheden en AI.
Leerdoelen:
De deelnemer kan doelgerichte prompts formuleren om bruikbare output van generatieve AI te verkrijgen.
De deelnemer kan AI inzetten om informatie te zoeken, beoordelen en verwerken.